NAZAD na Fotomontaze HOME


Fotomontaža kao umetnost


Moglo bi se reći da se fotomontaža počela koristiti nakon Prvog svetskog rata, ali manipulacija fotografijom postoji od trenutka kad je izumljena, polovinom 19. veka. Danas je, prvenstveno zahvaljujući kompjutorskim programima, fotomontaža dosegla novi nivo o kakvom su umjetnici s početka 20. veka mogli samo sanjati.

Klasičan primjer fotomontaže
Direktno štampanje predmeta postavljenih na fotografsku ploču i slaganje slika bilo je popularno još u viktorijanskom dobu. Uz praktičnu upotrebu kombinovanja fotografija, kao na primjer kod slika pejzaža, ljudima je bilo zanimljivo stavljanje nečije glave na nepripadajuće telo ili stvaranje čudovišnih ili nemogućih ljudskih likova. Tad su se ipak samo poigravali mogućnostima koje fotografija pruža.

Međutim, tek nakon Prvog svetskog rata, umjetnici počinju shvatati fotomontažu kao novi umetnički izraz. Centar ovog talasa kreativnosti bio je u Berlinu, gdje je grupa umjetnika, nazivajući se "dada", tražila nove i što šokantnije oblike izražavanja, pri čemu se nisu želeli izgubiti u pustoj apstrakciji, a istovremeno su odbijali slediti tradicionalne zakone figurativnog.


Dadaizam je u svojoj osnovi kulturni pokret koji se odrazio u književnosti, pozorištu, slikarstvu i grafičkom dizajnu, a između ostalog, izražavao je protest protiv rata jednim nefleksibilnim i strogim stilom. Dela dadaista karakterizirana su iracionalnim i odbacivanjem postojećih standarda u umetnosti. U tom smislu, fotomontaža im se učinila kao idealno novo sredstvo koje u kombinaciji sa ionako nekonvencionalnim izražajem dodatno pojačava smisao haosa na koji su hteli ukazati.

Njihova zasluga nije samo uvođenje novog umetničkog izraza, oni su izmislili reč fotomontaža. Hannah Höch, jedna od poznatih umetnica koja je pripadala njihovom krugu, novi izraz je objasnila: 'Svrha našeg pokreta je uklopiti predmete iz sveta mašina i industrije u svet umetnosti.' Mnogi njihovi rani radovi u kojima se koristila fotomontaža poslužili su kao ilustracije za naslovne strane časopisa i manifeste pokreta.

Kad je nadrealizam postao dominantna umetnička forma u Europi, fotomontaža je pala u zaborav i tek je šezdesetih godina ponovno procvalo zanimanje za takvu kompoziciju slika, u vrijeme kad su se umetnici počeli vraćati dadaističkim idejama. Povezani s pop artom, koristili su fotografije i tekstove iz časopisa da bi izrazili osobnost i bit vremena. Osim toga, zahvaljujući popularizaciji umetnosti, reklamne firme počele su koristiti fotomontažu i učinile je popularnijom, a tako je i ostalo sve do danas. Od vremena dade, svakako se shvatanje pojma umjetnosti promenilo. Već su dadaisti bili odlučni u svojoj namjeri da šokiraju i da se distanciraju od klasične forme i pravila. Ne možemo odoljeti da ne spomenemo jedan dadaistički nastup u kazalištu u Parizu kad se pariska elita skupila da vidi 'nove' umjetnike, a jedan od njih je izašao na pozornicu i po publici počeo bacati prljav donji veš svoje žene!


Rad Irene Hoffmann, studentice umjetničke škole Bauhaus, 1930.

Nakon što smo ukratko iznijeli kako je i zašto fotomontaža nastala, osvrnimo se na njezinu upotrebu u posljednje vrijeme. Zahvaljujući digitalnoj montaži i kompjutorskim programima, kao što je Photoshop, mogućnosti su gotovo neograničene. Za početak su tu 'dječje igrarije' kojima grafički urednici u raznim časopisima 'peglaju' svoje modele. Poznate osobe koje se u tako savršenom izdanju pojavljuju na naslovnim stranama, naravno, nisu potpuno savršene. U Photoshopu nije nikakav problem podići guzu, izbrisati celulit ili ulepšati grudi i lice.

Druga strana mogućnosti fotomontaže se zove iskorištavanje. Ponajviše je to očito na mnogim polupornografskim i pornografskim internetskim stranicama gdje autori tobože donose ekskluzivne golišave fotografije poznatih osoba, dok je većina toga zapravo prevara – glava 'nalijepljena' na tuđe tijelo. Osim toga, montaža se koristi i u političkim kampanjama i reklamama. Zanimljivije su ipak one slike kojima se izražava ironija i podsmijeh nečijoj gluposti.


Kurt Schwitters, nepriznati dadaist
Ako zaboravimo umjetničku stranu, medijsku eksponiranost i reklamu, fotomontaža može poslužiti i kao dobra šala. Potrebno je samo instalirati na računaru neki od programa koji se koriste u obradi fotografija, a ostatak je puka igra. Pokušajte nešto slično u slobodno vreme, a prijatelji će sigurno biti oduševljeni idejom i originalnim poklonom.

Tokom godina druge polovine 20. veka, mnoga dela koja za svrhu nisu imala samu umetnost, već reklamu, na primjer, učinila su da umetnost dobije novu dimenziju i drukčije shvatanje. Unutar toga fotomontaža ima svoje mjesto pri samom vrhu umjetničkog izraza.



Tekst preuzet sa foruma Hogarova Arka (posted by luna)



NAZAD na Fotomontaze HOME